Drie maanden geleden blogde ik voor het eerst over mijn stamboomwebsite. Inmiddels is de 500ste pagina uit mijn toetsenbord gerold en staat van zo'n 160 mensen met de achternaam Van Selm een levensloop online. Ik heb er nog geen archiefinstelling voor van binnen gezien, want aan een internetverbinding heb ik genoeg om geboorten, dienstplicht, huwelijken en overlijden in de 19de en eerste decennia van de 20ste eeuw in beeld te krijgen: via Genlias kan ik op naam te zoeken in grote delen van de Nederlandse Burgerlijke Stand, op FamilySearch zijn scans van de bijbehorende akten te vinden en op Militieregisters.nl komen langzaam maar zeker de gescande inschrijvingsregisters van de Nationale Militie online.@mvanselm Wow, dat is snel gegaan! Zoals een bevriende archivaris zou zeggen: je hebt de geslachtsziekte flink te pakken :-)
— Yvette Hoitink (@yhoitink) May 1, 2012
Maar ik zou geen echte historicus zijn als ik niet méér wilde. Daarom begint het zo langzamerhand tijd te worden om mijn onderzoek van internet naar archiefinstellingen te verplaatsen. Ik wil verder terug in de tijd, om aan de hand van kerkelijke doop-, trouw- en begraafregisters — dé bronnen over personen vóór de invoering van de Burgerlijke Stand in 1811 — te achterhalen of de verschillende 'plukken' Van Selmen in Nederland afstammen van een gezamenlijke voorvader. En komt die ene voorvader uit Duitsland? Of uit de Achterhoek?
Voor de 19de eeuw wil ik de Burgerlijke Stand en Militieregisters voorbij: er staat een flinke duik in de archieven van successiekantoren, het kadaster, notarissen en rechtbanken op het programma. Aan de hand van overlijdensdata kan ik nagaan of er een memorie van successie is opgemaakt, een overzicht van bezittingen en schulden van een overledene dat door een belastingambtenaar werd opgesteld om te bepalen hoeveel successierechten er betaald moesten worden. Om de rekensommen gaat 't me niet, wel om de namen van de erfgenamen en hun relatie tot de overledene, en om het eventueel vermelde onroerend goed.
Dat onroerend goed kan ik nazoeken in het kadaster. Sowieso heb ik voor onderzoek in het kadaster al een 'verlanglijstje': de adressen die ik tegenkwam in geboorte- en overlijdensakten. De resultaten van al dat zoekwerk gaan ongetwijfeld aanknopingspunten bieden voor leuke knutselwerkjes met Google Maps, maar zo ver ben ik nog lang niet: eerst maar eens de weg zien te vinden in aanwijzende tafels, leggers, registers, naamlijsten en kaarten. Huizen vol historie, een gids voor huizenonderzoek in de provincie Utrecht, ligt inmiddels op mijn virtuele nachtkastje.
Het erven, kopen en verkopen van (on)roerend goed laat nog een paper trail achter, in notariële archieven: testamenten, akten van boedelscheiding, akten van verkoop en hypotheekakten. Over overlijden gesproken: als iemand bij zijn of haar overlijden minderjarige kinderen naliet, moest een toeziend voogd worden aangesteld. Als ook de tweede ouder overleed, diende bovendien een voogd te worden benoemd. Deze benoemingen werden in de periode 1811-1838 gedaan door vrederechters, daarna door kantonrechters — enter de rechtbankarchieven en mijn lijstje van (half)wezen dat ik op basis van Burgerlijke Standgegevens al heb opgesteld.
De lastigste klus wordt waarschijnlijk het opsporen van notariële akten van plaatsvervanging. Als een jongeman werd ingeloot voor de Nationale Militie maar de dienstplicht wilde laten vervullen door een plaatsvervanger, moest daarvoor een contract in de vorm van een notariële akte worden opgesteld. Hoe ik deze akten op het spoor moet komen zonder te weten welke notaris de akte opstelde, is me nog niet helemaal duidelijk. Ik weet vaak niet méér dan de woonplaats van de loteling in kwestie en dat hoeft niet de standplaats van de betrokken notaris te zijn.
Eén ding is wel duidelijk: ik ga nog heel wat uren doorbrengen in het Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen in Breukelen, het Regionaal Historisch Centrum Zuidoost Utrecht in Wijk bij Duurstede en Het Utrechts Archief in Utrecht. En volgend jaar op familiebezoek in Zuid-Afrika?
Posts
Leuk om te zien dat je niet in dezelfde valkuil trapt als ik. Ik ben toen ik net begonnen was met een rotvaart door de 20e en 19e eeuw heen gegaan en heb toen niet verder gekeken dan de burgerlijke stand en bevolkingsregister. Pas de laatste jaren ben ik me meer in de recentere generaties gaan verdiepen en vind ik het ene na het andere interessante document. Soms vind ik zelfs dingen die aansluiten op familieverhalen, of die juist ontkrachten.
BeantwoordenVerwijderenWat betreft de notariele akte voor de plaatsvervanger zou je in de huwelijksbijlagen kunnen kijken van de degene die zich heeft laten vervangen. Als je mazzel hebt staat er een verwijzing in zijn certificaat van de Nationale Militie. Anders wordt het gokken welke notaris het zou kunnen zijn en dan het repertoire doornemen. Zie http://www.hetutrechtsarchief.nl/onderzoek/onderwerpen/notarissen
Met bevolkingsregisters, gezins- en persoonskaarten heb ik nog niet veel gedaan, moet ik bekennen - waarschijnlijk omdat die nog in mindere mate online te vinden zijn dan de akten van de Burgerlijke Stand. Komt nog wel... 't hoeft morgen niet af ;-)
VerwijderenTot nu toe heb ik vijf heren die hun dienstplicht door een plaatsvervanger laten vervullen en van elk van hen weet ik de woonplaats ten tijde van inschrijving voor de Nationale Militie. Vijf verschillende woonplaatsen en dus vijf verschillende notarissen, dat dan weer wel. Bij twee van hen is de identiteit van de plaatsvervanger me onbekend, bij de andere drie weet ik uit het Militieregister naam en provincie (in één geval woonplaats) van de plaatsvervanger. Nu hopen dat de akten inderdaad werden opgemaakt door notarissen in de woonplaatsen van de heren die zich lieten vervangen, niet door notarissen in de woonplaatsen van de vervangers of in willekeurige plaatsen tussen beide partijen in...
Hier zal ook wel gelden: wie betaalt, bepaalt. De kosten voor de notaris werden betaald door degene die vervangen werd, dus ik zou inderdaad in zijn woonplaats beginnen met zoeken.
VerwijderenWel bijzonder dat je voorouders zich zo vaak lieten vervangen. Dat was blijkbaar een rijkere familie dan die van mij, want de enige keer dat ik dat ben tegengekomen is een voorouder die als vervanger optrad! Misschien verschilt het ook per regio hoe gebruikelijk het was om je te laten vervangen.